سامانه پایش و پیش بینی سیلاب

سامانه پایش و پیش بینی سیلاب

در فهرست شدیدترین بلایای طبیعی از نظر تلفات، بروز واقعه سیل صدر همه جداول تهیه شده در اقصی نقاط مختلف دنیا را به خود اختصاص داده است. به عبارت دیگر، میتوان سیلاب را مرگبارترین بلای طبیعی دانست، چرا که در بین 10 واقعه طبیعی مرگبار در جهان، 5 واقعه مربوط به وقوع سیلاب است. این نکته نیز جالب توجه است که هر10 واقعه در قاره آسیا به وقوع پیوسته‌اند. سیلاب، طغیان یا لبریز شدن جریان آب به سمت خشکی و فرا گرفتن آن است. سیلاب واقعه‌ای طبیعی ناشی از بارش شدید است که در اثر تغییر کاربری می‌تواند تشدید شود. هنگامی که بارش زیاد یا ذوب برف باعث افزایش عمق آب در رودخانه شده و آب از سواحل رودخانه لبریز می‌شود، حجم زیادی از آب کم‌عمق سیلاب دشت مجاور رودخانه را فرا می‌گیرد که به این پدیده سیلاب می‌گویند. کشور ما از نظر تعداد وقایع سیلاب، در بین مناطق متوسط جهان قرار دارد. بنابراین مسئله وقوع سیلاب و خسارات مالی و تلفات جانی ناشی از آن در کشور ما از اهمیت خاصی برخوردار است. انواع مختلف خسارات ناشی از سیل را نشان می توان در جدول زیر دسته بندی نمود.

نوع خسارت	محسوس	نا محسوس
اولیه مستقیم	خسارت به سرمایه (منازل، محصولات، اتومبیل، کارخانه و ساختمان ها	قربانی‌ها، اکوسیستم، آلودگی، بناهای تاریخی، خسارات فرهنگی
اولیه غیر مستقیم	خسارت به تولید، خسارت به درآمد افراد	اختلال اجتماعی، لطمه‌های عاطفی
ثانویه	خسارت به تولید در خارج از منطقه وقوع سیلاب، بیکاری، مهاجرت، تورم	لطمه‌های عاطفی، خسارت به اکوسیستم‌های مناطق خارج از منطقه وقوع سیلاب
القایی	هزینه‌های مربوط به کمک‌های امدادی	تنش‌های ناشی از تخلیه منازل

طبق آمار موجود، از سال 1950 تا کنون، 64 بلای طبیعی ناشی از سیلاب در ایران رخ داده که این وقایع بیش از 5/3 میلیون نفر را تحت تأثیر قرار داده و 7،262 نفر کشته و بیش از 3،700 میلیون دلار (بیش از 34،000 میلیارد ریال) خسارت بر جای گذاشته است.

طبق این آمار، بطور متوسط سالانه بیش از 170،000 نفر در کشور تحت تأثیر وقایع سیلاب قرار گرفته و 242 نفر جان خود را از دست داده‌اند. همچنین خسارات مالی متوسط سالانه ناشی از وقایع سیلاب در حدود 220 میلیون دلار (1980 میلیارد ریال) بوده است که این مقدار 125/0 درصد بودجه کل سال 1384 کشور و 2/15 درصد بودجه بخش آب در این سال می‌باشد.

متأسفانه آمار موجود از وقوع سیلاب در کشور مانند بسیاری از موارد دیگر، دارای موارد ضد و نقیض فراوانی است. اما به هر حال، صرف نظر از عدم دقت و تناقض‌های موجود، این آمار همگی نشان‌دهنده اهمیت پدیده سیلاب و تلفات جانی و خسارات مالی سنگینی است که این پدیده همه‌ساله به کشور تحمیل می‌نماید و به جرأت می‌توان گفت که پدیده سیل در کشور یک پدیده فراگیر بوده و تقریباً تمامی نواحی کشور به نوعی متحمل خسارات هنگفت ناشی از آن شده‌اند.

در پروژه درحال انجام در این آزمایشگاه، تلاش شده تا بتوان با طراحی و توسعه سامانه ای، در گام نخست با پیش بینی وقوع بارش ها حدی و سنگین، اعلام هشداری به مناطق در در معرض خطر سیل فراهم شود و در وهله بعد ، مناطق دچار سیل و آبگرفتگی به خوبی پایش شوند. در بخش پیش بینی از مدل های هواشناسی GFS و GEFS استفاده شده و سپس مقیاس کاهی شده اند و در بخش پایش با استفاده از تصاویر 6 نوع ماهواره متفاوت با دقت مکانی های های بین 250 متر تا کمتر از 10 متر و فیوژن آن ها، به پردازش و آنالیز مناطق آبگرفته و دچار خسارت شده پرداخته شد. نمونه ای از تصاویر استخراج پهنه های آبگرفته در طول سیل خوزستان در بازه زمانی فروردین 98 در زیر نشان داده شده است.